TASARIM TESCİLİNDEN DOĞAN HAKLARIN KAPSAMI
554 sayılı KHK’ nin 17. maddesine göre “Tasarımın kullanılması hak ve yetkileri münhasıran tasarım hakkı sahibinindir. Üçüncü kişiler, tasarım hakkı sahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarlanan veya tasarımın uygulandığı bir ürünü üretemez, piyasaya sunamaz, satamaz, sözleşme yapmak için icapta bulunamaz,ithal edemez, ticari amaçlı kullanamaz veya bu amaçlarla elde bulunduramaz.”
TASARIM HAKKINA TECAVÜZ SAYILAN FİİLLER
554 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 48. maddesine göre aşağıda yazılı fiiller tasarım hakkına tecavüz sayılır.
• “Tasarım hakkı sahibinin izni olmaksızın tasarımın aynını veya belirgin şekilde benzerini yapmak, üretmek, piyasaya sunmak, sözleşme akdi için icapta bulunmak, kullanmak, ithal etmek ve bu amaçlarla elde depolamak, elde bulundurmak” tasarım hakkına tecavüz sayılmaktadır
• Tasarım belgesi sahibi tarafından lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere izinsiz devir etmek
• Tasarım hakkına tecavüz sayılan filleri yapanlara yardım etmek, bu fiillere iştirak etmek.
• Kendisinde bulunan ve haksız olarak üretilen veya ticaret alanına çıkarılan eşyanın nereden veya nasıl alındığını veya nasıl sağlandığını bildirmekten kaçırmak.
TASARIM HAKKI SAHİBİ, TASARIMDAN DOĞAN HAKLARINI NE ZAMAN KULLANABİLİR?
Tasarım başvurusu Türk Patent Enstitüsünce ayda bir yayınlanan Resmi Endüstriyel Tasarımlar Bülteninde yayınlandığı takdirde , başvuru sahibi, tasarıma vaki tecavüzlerden dolayı hukuk ve ceza davası açmaya yetkilidir.
Tecavüz eden , başvurudan veya kapsamından haberdar edilmiş ise (Tasarım Başvurusuna konu ürünü kullanmaması ihtarname ile kendisine bildirilmişse), başvurunun yayınlanmış olmasına bakılmaz.
Tasarım Hakkına Tecavüz edenin kötü niyetli olduğuna mahkeme tarafından karar verilirse , yayından önce de tecavüzün varlığı kabul edilir.
TASARIM SAHİBİNİN HUKUK VE CEZA MAHKEMELERİNDE AÇABİLECEĞİ DAVALAR VE TALEPLERİ
• Tasarım Hakkı sahibi , tasarım hakkına tecavüz edenler hakkında Cumhuriyet Savcılıklarına şikayette bulunarak , taklit ürünlere güvenlik güçlerince el konulmasını sağlayabilir. Bu durumda taklitçiler hakkında Cumhuriyet Savcılıklarınca KAMU DAVASI açılır.
- Tasarım Hakkı Sahibi Hukuk Mahkemelerinde, taklitçiler hakkında dava açarak ;
- Fiilin tasarım hakkına tecavüz olup olmadığının tespitini,
- Tasarım Hakkına tecavüz sayılan fiillerin durdurulmasını,
- Tecavüzün giderilmesini , maddi ve manevi zararın tazminini,
- Tasarım Hakkına tecavüz dolayısıyla üretilmesi veya kullanılması cezayı gerektiren ürünle bu ürünleri üretmeye yarayan araç, cihaz, makine gibi vasıtalara el konulmasını, el konulan ürünler üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınmasını veya el konulan ürünlerin şekillerinin değiştirilmesini veya imhasını talep edebilir.
- Tasarım Hakkına tecavüz yoluyla üretilen ürünlerin ihracı veya ithali sırasında , bu ürünlerde GÜMRÜKLERDE el konulmasını talep edebilir.
- Tasarım sahibi , tasarım hakkına tecavüz edenden sadece fiili zararının değerini değil, ayrıca tasarım hakkına tecavüz dolayısıyla yoksun kalınan kazancın da ödenmesini talep edebilir.
Yoksun kalınan kazanç, zarar gören tasarım sahibinin seçimine bağlı olarak, aşağıdaki değerlendirme usullerinden birine göre hesap edilir:
- Tasarım hakkına tecavüz edenin rekabeti olmasaydı, tasarım sahibinin tasarımı kullanması ile elde edebileceği muhtemel gelire göre;
- Tasarım hakkına tecavüz edenin, tasarımı kullanmakla elde ettiği kazanca göre;
- Tasarım hakkına tecavüz edenin, tasarımı bir lisans anlaşması ile hukuka uygun şekilde kullanmış olması halinde ödemesi gereken lisans bedeline göre.
- Tasarım hakkına tecavüz eden kişi aleyhinde verilen mahkeme kararının yayın yoluyla kamuya duyurulmasını talep edebilir.
TASARIM HAKLARINA TECAVÜZ SUÇUNU İŞLEYENLERE VERİLECEK CEZALAR
Başkasının tescilli tasarımını taklit eden, tasarımın taklit edilmesi sonucunda üretilen malları satan, ithal veya ihraç eden, ticari amaçla elde bulunduranlar hakkında, tasarım sahibinin Cumhuriyet Savcılığı’na şikayette bulunması sonucunda, güvenlik güçlerince taklit mallara el konularak, suçlular hakkında Savcılık tarafından KAMU DAVASI açılmaktadır. Taklitçiler hakkında hangi cezaların uygulanacağı 4128 Sayılı kanunla düzenlenmiştir.
Bu cezalar şunlardır:
- İki yıldan dört Yıla kadar hapis cezası
- Altı yüz milyon liradan bir milyar liraya kadar para cezası (Bu cezalar her yıl artmaktadır. Örneğin 2002 yılında ortalama 10 milyar Türk Lirası ceza verilmektedir.)
- İşyerlerinin bir yıldan az olmamak üzere kapatılması ve bir yıl ticaretten men cezası verilmektedir.
Tescilli Tasarımı Taklit Edilen Tasarım Hakkı Sahibi Mahkemeden Aşağıdaki Taleplerde Bulunabilir:
1. Fiilin tecavüz olup olmadığının tespiti.
2. Tasarım hakkına tecavüz fiillerinin durdurulması,
3. Tecavüzün giderilmesi ve maddi ve manevi zararın tazmini,
4. Tasarım hakkına tecavüz dolayısı ile üretilmesi veya kullanılması cezayı gerektiren eşya ile bu eşyaları üretmeye yarayan araç, cihaz, makine gibi cihazlara el koyulması talebi,
5. (3). madde uyarınca el konulan ürünler üzerinde kendisine mülkiyet hakkı tanınması, bu durumda, söz konusu ürünlerin değeri, tazminat miktarından düşülür. Bu değer kabul edilen tazminatı aştığı zaman tasarım sahibinin fazlayı karşı tarafa ödemesi gerekir.
6. Tasarım hakkına tecavüzün devamını önlemek üzere tedbirlerin alınması özellikle üçüncü maddeye göre el koyulan ürünlerin ve araçların şekillerinin değiştirilmesi veya tasarımında doğan haklara tecavüzün önlemesi için kaçınılmaz ise imhası talebi,
7. Tasarım hakkına tecavüz eden kişi aleyhine verilen mahkeme kararının masrafları tecavüz eden tarafından karşılanarak ilgililere tebliğ edilmesi ve kamuya yayın yoluyla duyurulması talebi,
8. Tasarım hakkı sahibinin uğradığı zarar sadece fiili kaybına değil, ayrıca tasarım hakkına tecavüz dolayısıyla yoksun kalınan kazancı da kapsar. Yoksun kalınan kazanç zarar gören tasarım sahibinin seçimine bağlı olarak aşağıdaki değerlendirme unsurlarının birine göre hesap edilir:
a – Tasarım hakkına tecavüz edenin rekabeti olmasaydı, tasarım sahibinin tasarımı kullanması ile elde edilebileceği muhtemel gelire göre,
b – Tasarım hakkına tecavüz edenin, tasarımı kullanmak yoluyla elde ettiği kazanca göre,
c – Tasarım hakkına tecavüz edenin, tasarımı bir lisans anlaşması ile hukuka uygun şekilde kullanmış olması halinde ödemesi gereken lisans bedeline göre.
9. Tasarım hakkına tecavüz eden tarafından markanın kötü veya uygun olmayan bir şekilde kullanılması sonucunda, itibarı zarara uğrarsa, tasarım sahibi, bu nedenle ayrıca tazminat isteyebilir.
10. Ayrıca tasarıma tecavüz oluşturan mallara malın ithal veya ihracı sırasında gümrük idarelerince ihtiyacı tedbir olarak el konulmasını talep edebilir.
