PATENT TESCİLİNDEN DOĞAN HAKLARIN KAPSAMI
Patent hakkı sahibi, buluşun yeri, teknoloji alanı ve ürünlerin ithal veya yerli üretim olup olmadığı konusunda herhangi bir ayırım yapmaksızın patent hakkından yararlanır.
Patent başvurusu veya patentten doğan korumanın kapsamı istem veya istemler ile belirlenir. İstem veya istemler tarifname ve resimler esas alınarak yorumlanır.
İstem veya istemler, bir yandan patent başvurusu veya patent sahibine hakkı olan korumayı sağlayacak ve diğer yandan üçüncü kişilere de korumanın kapsamı açısından makul bir düzeyde kesinlik ifade edecek şekilde birlikte yorumlanır.
Patent sahibi, üçüncü kişiler tarafından izinsiz olarak aşağıda sayılanların yapılmasını önleyebilir:
• Patent konusu ürünün üretilmesi, satılması, kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması;
• Patent konusu olan bir usulün kullanılması;
• Kullanılmasının yasak olduğu bilinen veya bilinmesi gereken usul patentinin kullanılmasının üçüncü kişiler tarafından başkalarına teklif edilmesi.
• Patent konusu usul ile doğrudan doğruya elde edilen ürünlerin satışa sunulması veya kullanılması veya ithal edilmesi veya bu amaçlar için kişisel ihtiyaçtan başka herhangi bir nedenle olursa olsun elde bulundurulması.
PATENT HAKLARINA TECAVÜZ SAYILAN FİİLLER
Aşağıda yazılı fiiller patent haklarına tecavüz sayılır:
• Patent sahibinin izni olmaksızın buluş konusu ürünü kısmen veya tamamen üretme sonucu taklit etmek;
• Kısmen veya tamamen taklit suretiyle meydana getirildiğini bildiği veya bilmesi gerektiği halde, tecavüz yoluyla üretilen ürünleri satmak, dağıtmak veya bir başka şekilde ticaret alanına çıkarmak veya bu amaçlar için ithal etmek veya ticari amaçla elde bulundurmak veya uygulamaya koymak suretiyle kullanmak;
• Patent sahibinin izni olmaksızın buluş konusu olan usulü kullanmak veya buluş konusu usulle doğrudan doğruya elde edilen ürünleri satmak, dağıtmak veya bir başka şekilde ticaret alanına çıkarmak veya bu amaçlar için ithal etmek veya uygulamaya koymak suretiyle kullanmak;
• Patent sahibi tarafından sözleşmeye dayalı lisans veya zorunlu lisans yoluyla verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişilere devir etmek;
• Patent haklarına tecavüz sayılan fiillere iştirak veya yardım veya bunları teşvik etmek veya hangi şekil ve şartlarda olursa olsun bu fiillerin yapılmasını kolaylaştırmak;
• Kendisinde bulunan ve haksız olarak üretilen veya ticaret alanına çıkarılan eşyanın nereden alındığını veya nasıl sağlandığını bildirmekten kaçınmak.
Patent bir ürünün yapılışına ait bir usul için alınmışsa, aynı nitelikleri taşıyan her ürün, patenti alınmış usule göre yapılmış sayılır. Usule tecavüz etmeksizin ürünü ürettiğini iddia eden davalı bunu ispat etmekle yükümlüdür
.
PATENT HAKKI SAHİBİ, PATENTTEN DOĞAN HAKLARINI NE ZAMAN KULLANABİLİR?
Patent veya Faydalı Model Başvurusu sahiplerinin en çok sorduğu sorulardan birisi , patent müracaatını yaptık, patentlerin tescil prosedürü uzun sürüyor, bu süre içinde patentim taklit edilirse dava açabilir miyim ? Yoksa tescil belgem çıkıncaya kadar patentimi taklit edenler hakkında dava açamayacak mıyım ? şeklindedir.
Bu sorunun cevabı 551 Sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK’nin 136. Maddesinin son fıkrasında verilmiştir :
Patent başvurusu Türk Patent Enstitüsü tarafından ayda bir yayınlanan RESMİ PATENT BÜLTENİNDE yayınlandığı takdirde, başvuru sahibi, buluşa vaki tecavüzlerden dolayı hukuk ve ceza davası açmaya yetkilidir. Patent Hakkına Tecavüz eden, başvurudan veya kapsamından haberdar edilmiş ise (Örneğin; Patent Başvurusuna konu buluşu kullanmaması ihtarname ile kendisine bildirilmişse), başvurunun yayınlanmış olması şartı aranmadan hukuk ve ceza davası açılabilir. Patent Hakkına Tecavüz edenin kötü niyetli olduğuna mahkeme tarafından hüküm koyulursa, yayından önce de tecavüzün varlığı kabul edilir.
PATENT SAHİBİNİN HUKUK VE CEZA MAHKEMELERİNDE AÇABİLECEĞİ DAVALAR VE TALEPLERİ
Patent hakları tecavüze uğrayan patent sahibi mahkemelerde dava açarak aşağıdaki taleplerde bulunabilir:
• Patentten doğan haklara tecavüz fiillerinin durdurulması talebinde bulunabilir, Ayrıca Mahkemeden İHTİYATİ TEDBİR KARARIYLA ; Patentten doğan haklara tecavüz edilerek üretilen veya ithal edilen şeylere veya patenti verilmiş usulün icrasında kullanılan vasıtalara, Türkiye sınırları içinde veya gümrük ve serbest liman veya bölge gibi olanlar dahil, bulundukları her yerde el konulması ve bunların saklanmasını, Her hangi bir zararın tazmini bakımından teminat verilmesini talep edebilir.
• Patent Hakkına Tecavüzün giderilmesini, maddi ve manevi zararın tazminini talep edebilir.
• Patentten doğan haklara tecavüz suretiyle üretilen veya ithal edilen ürünlere, bunların üretiminde doğrudan doğruya kullanılan araçlara ve patente bağlı bir usulün kullanımını sağlayan araçlara el konulmasını talep edebilir.
• El konulan ürün ve araçlar üzerinde kendisine mülkiyet hakkının tanınmasını talep edebilir.Bu durumda, söz konusu ürünlerin değeri, tazminat miktarından düşülür. Bu değer, kabul edilen tazminatı aştığı zaman, patent sahibinin fazlayı karşı tarafa ödemesi gerekir.
• Patentten doğan haklara tecavüzün devamını önlemek üzere tedbirlerin alınması, el konulan ürünlerin ve araçların şekillerinin değiştirilmesi veya patentten doğan haklara tecavüzün önlenmesi için, kaçınılmaz ise, imhasını talep edebilir.
• Patentten doğan haklara tecavüz eden kişi aleyhine verilen mahkeme kararının, masrafları tecavüz eden tarafından karşılanarak, ilgililere tebliğ edilmesi ve kamuya ilan yoluyla duyurulması talebi.
• Patent sahibi , patent hakkına tecavüz edenden sadece fiili zararının değerini değil, ayrıca patent hakkına tecavüz dolayısıyla yoksun kalınan kazancın da ödenmesini talep edebilir.
Yoksun kalınan kazanç, zarar gören patent sahibinin seçimine bağlı olarak,aşağıdaki değerlendirme usullerinden birine göre hesap edilir:
• Patentten doğan hakka tecavüz edenin rekabeti olmasaydı, patent sahibinin patenti kullanması ile elde edebileceği muhtemel gelire göre;
• Patentten doğan hakka tecavüz edenin, patent konusu buluşu kullanmakla elde ettiği kazanca göre;
• Patentten doğan hakka tecavüz edenin, buluşu bir lisans anlaşması ile hukuka uygun şekilde kullanmış olması halinde ödemesi gereken lisans bedeline göre.
Yoksun kalınan kazancın hesaplanmasında, özellikle buluşun ekonomik önemi, patent hakkına tecavüz edildiği anda geçerlilik süresi ve tecavüz sırasında patente ilişkin lisansların sayısı ve çeşidi gibi etkenler göz önünde tutulur.
PATENT HAKLARINA TECAVÜZ SUÇUNU İŞLEYENLERE VERİLECEK CEZALAR
Başkasının tescilli patentini taklit eden, patentin taklit edilmesi sonucunda üretilen malları satan, ithal veya ihraç eden, ticari amaçla elde bulunduranlar hakkında, patent sahibinin Cumhuriyet Savcılığı’na şikayette bulunması sonucunda , güvenlik güçlerince taklit mallara el konularak, suçlular hakkında Savcılık tarafından KAMU DAVASI açılmaktadır. Taklitçiler hakkında hangi cezaların uygulanacağı 4128 Sayılı kanunla düzenlenmiştir.
Bu cezalar şunlardır:
• İki yıldan dört Yıla kadar hapis cezası
• Altı yüz milyon liradan bir milyar liraya kadar para cezası (Bu cezalar her yıl artmaktadır. Örneğin 2002 yılında ortalama 10 milyar Türk Lirası ceza verilmektedir.)
• İşyerlerinin bir yıldan az olmamak üzere kapatılması ve bir yıl ticaretten men cezası verilmektedir.
PATENTİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜYLE İLGİLİ DAVALAR
Aşağıdaki hallerde patentin hükümsüz sayılmasına yetkili mahkeme tarafından karar verilir:
• Patent konusunun, patent verilebilirlik şartlarına (Yenilik, Tekniğin bilinen durumunun aşılması, Sanayi’ ye uygulanabilirlik) sahip olmadığı ispat edilmişse;
• Buluşun, buluş konusunun ilgili olduğu teknik alanda bir uzmanın onu uygulamaya koyabilmesini mümkün kılacak yeterlikte, açık ve tam olarak tanımlanmadığı ispat edilmişse;
• Patent konusunun, yapılmış olan başvurunun kapsamı dışına çıktığı, ispat edilmişse;
• Patent sahibinin, patent isteme hakkına sahip bulunmadığı ispat edilmişse.
Patent sahibinin,patent isteme hakkına sahip bulunmadığı hakkındaki iddia, ancak, buluşu yapan veya halefleri tarafından ileri sürülebilir. Hükümsüzlük nedenleri patentin sadece bir bölümüne ilişkin bulunuyorsa, sadece o bölümü etkileyen istem veya istemlerin iptali suretiyle, kısmi hükümsüzlüğe karar verilir. Bir istemin kısmen hükümsüzlüğüne karar verilemez.
Patentin hükümsüzlüğü, zarar gören kişiler veya Cumhuriyet Savcıları kanalıyla ilgili resmi makamlar tarafından istenebilir. Ayrıca, patentin hükümsüzlüğünü, patent isteme hakkına sahip kişiler de ileri sürebilir.
Patentin hükümsüzlüğü koruma süresinin devamınca veya hakkın sona ermesini izleyen beş yıl içinde dava edilebilir.
